З даўніх часоў у розных народаў бытавалі легенды пра фантастычных пачвар і казачных істотах, якія жывуць у таямнічых і недаступных месцах: у непраходных лясах, гарах, глыбокіх азёрах і марскіх безданях. Звычайна па вонкавым выглядзе яны падобныя на існуючых, але змяніліся жывёл: валодалі незвычайным колькасцю галоў, ног, рук або крылаў, нярэдка іх цела складалася з частак розных жывёл ці было получеловеческим.
Усё, што выклікае страх, адначасова з'яўляецца захапляльным і прыцягальным. Таму аповесці і легенды аб пачварах да сённяшняга дня застаюцца вельмі папулярным матывам у літаратуры і мастацтве развітых культур. Жудасныя, часта выклікаюць агіду істоты ў многіх культурах сталі сімвалам зла і бязладзіцы, якому супрацьпастаўляўся парадак, прыгажосць і гармонія свету, дзе кіравалі багі. Усе легенды заканчваюцца паразай страшыдлы, што азначае перамогу дабра і гармонію над злом і хаосам. Пачвары жывуць там, дзе валадарыць цёмная ноч, страшны холад ці спякота.Менавіта так маляваліся яны ў міфах Старажытнай Грэцыі, у казках Усходу і ў Бібліі: Стары Запавет згадвае аб марскім змяі Левіяфане, вонкава падобным на велізарнага кіта або кракадзіла. Пачвара сімвалізуе не толькі знешняе пачварнасць і зло, але ўтоеную испорченность чалавечаю душы. Цікавым прыкладам цёмнай і заганнай боку чалавека стаў герой творы Роберта Луіса Стывенсана «Дзіўная гісторыя доктара Джэкіла і містэра Хайда»: сумленны і добры доктар Джэкіл з дапамогай асаблівай мікстуры мог ператвараецца ў містэра Хайда, які ўяўляў сабой адмоўны бок яго натуры.На жаль, Хайд, нягоднік і несумленны чалавек, з часам завалодаў асобай Джэкіла цалкам.
Міфічны свет Старажытнай Грэцыі засялялі не толькі высакародныя багі і выдатныя німфы, але і самыя розныя пачвары. Адным з найбольш жудасных лічыўся сын Геі (Зямлі) і Тартара, волат Тыфон, у якога было 100 драконавых галоў з чорнымі мовамі і агністымі вачыма, а замест ног – змеі. Зеўс пабіў Тыфона маланкай і накрыў Этной – дзеючым да цяперашняга часу вулканам. Тры сястры-Гаргоны, дачкі марскога бажаства, валодалі залатымі крыламі, вялізнымі ікламі, меднымі кіпцюрамі, замест валасоў на галовах у іх луналі змеі, а сваім поглядам яны ператваралі людзей у камень.Адну з іх звалі Медуза – менавіта яе перамог Персей, адсекшы ёй галаву. Дэманамі буры і віхуры былі жудасныя Гарпіі – крылатыя полуженщины-полуптицы. У возеры Лерна жыла жудасная Гідра – марское змееподобное девятиглавое істота, якое ўдалося забіць толькі Гераклу. У Лікіі (краіна ў Малой Азіі) жыла Хімера – агнядышныя пачвара з галавой льва, тулавам казы і хвастом дракона. А ў берагоў Сіцыліі наводзілі жах на маракоў яшчэ два пачвары: Сцыла (якая выкрадала з карабля маракоў і пажырала іх) і Харыбдай (якая стварыла жудасныя віры, у якіх гінулі караблі).
Для ўзнікнення легенды пра жудасным пачвара бывала дастаткова звычайных з'яў, якія адбыліся ў нетрадыцыйных абставінах. Напрыклад, які з'явіўся з паўзмроку велізарныя жывёлы (кіт, гіпапатам, слон, мядзведзь) часта станавіліся крыніцай выдумкай аб пачварах. Прыродныя з'явы (бяры, маланкі, землятрусу, тайфуны) здаваліся людзям дзейнасцю нейкага страшнага істоты. У 1933 г. У водах возера Лох-Несс у Шатландыі мясцовы жыхар убачыў два велізарных гарба і змяіную галаву. Пасля яго аповеду якая ўзнікла легенда аб Лох-несском пачвара, а возера ператварылася ў папулярны аб'ект турызму.У подножьев Гімалаяў распаўсюджаныя легенды пра еці, або алмасты – снежным чалавеку, человекообразном істоце, якое нібыта можна ўбачыць у гарах. Сярод маракоў да нядаўняга часу хадзілі апавяданні пра велізарных осьминогах і кальмара, якія аплятаюць караблі сваімі шчупальцамі і ўходзяць, цягнучы за сабой іх у бездань.
