Праўда жыцця ў рамане Дастаеўскага «Злачынства і пакаранне»
У сваім рамане, як і ў іншых творах, Фёдар Міхайлавіч значную частку свайго апавядання прысвячае старательному пошуку ісціны. Аднак пры гэтым ён ніколі не даводзіць да лагічнага развагі выніку, падаючы чытачу магчымасць самому вырашыць для сябе, наколькі тэматыка яму актуальная, наколькі поўна ён сам зможа яе раскрыць. Па прычыне істотнай розніцы ў мысленні розных індывідаў, ісціна ў кожнага таксама ўласная. Яркім прыкладам у самым рамане служыць зварот да вобразаў Радзівона Раскольнікава і Соф'і Мармеладовой. Гэтыя вобразы аддадзены пісьменнікам персанажам забойцы і распусьніцы – г. зн. двух грэшнікаў, якія, аднак, адчуваюць неабходнасць адзін у адным. Абодва персанажа парушылі закон, і цяпер абодва яны моцна аддаленыя ад іншых людзей. Але калі Радзівон ідзе на забойства дзеля шчасця іншых людзей, правяраючы сваю тэорыю, то Соня ідзе на парушэнне правілаў маральнасці, ахвяруючы самой сабой.
Раскольнікаў для Соні – не злачынца, а ахвяра, вартая спагады. Яна свята верыць, што душы яе і Радзівона здольныя адрадзіцца. Раскольнікаў ж апантаны сваёй тэорыяй, ён захоплены маніяй ўсёдазволенасці, малады чалавек ўяўляе сябе Творцам, здольным асуджаць і мілаваць іншых людзей. У яго выказванні выяўляецца яго светапогляд: «Стварэнне я дрыготкая ці маю права...». У чым жа складаецца «праўда» галоўных персанажаў? «Праўда» Радзівона складаецца ў тым, што яму павінна аказаць уздзеянне на ўсіх нягоднікаў, якія крыўдзяць безабаронных людзей, і што ён можа спадзявацца выключна на самога сябе. «Праўда» Мармеладовой ў паняцці грахоўнасці любога гвалту, што чалавек – зусім не «вош шэрая», але і права судзіць іншых яму не дадзена.
У чым жа «праўда» самога пісьменніка? Дастаеўскі ўкладвае ў кожнага героя часцінку самога сябе. Ён па-майстэрску пераплятае чалавечыя лёсы і думкі, але канчатковага адказу на пастаўленае пытанне не дае. Ён, нібы суддзя, пазірае на выказванні персанажаў, якіх быццам прызначае адвакатам і пракурорам. І як на судовых дэбатах, кожная з бакоў надзеленая ім правым прыводзіць аргументы ў пацверджанне сваёй правасці.
