Вялікім выбухам называюць падзея, якое, з пункту гледжання найбольш распаўсюджанай у нашы дні касмалагічнай гіпотэзы, дало пачатак Сусвету, а, значыць, і прасторы, і часу. Яно адбылося, верагодна, прыкладна 13,7 млрд. гадоў таму і ўяўляла сабой надзвычай рэзкае, взрывообразное пашырэнне першаснай асяроддзя.
Навукоўцы лічаць, што непасрэдна перад надыходам Вялікага Выбуху Сусвет ўяўляла сабой нейкую аднастайную сераду з неверагодна высокімі шчыльнасцю і тэмпературай і нулявымі памерамі - г. зн. сціснутую ў кропку. Такі стан называецца касмалагічнай сингулярностью. У пэўны момант гэты «зародак» нібы выбухнуў знутры. Адразу ж пасля Вялікага Выбуху паўстала гравітацыйнае ўзаемадзеянне, а затым пачалося імклівае (са сверхсветовой хуткасцю) пашырэнне і астуджэнне нованароджанай Сусвету, якая ў гэты момант складалася з плазмы адмысловага выгляду.За маленькі прамежак часу — каля адной сотай секунды — прастора пашырылася ад памераў атама прыкладна да дыяметра Сонечнай сістэмы (далейшае пашырэнне адбывалася павольней). Праз некалькі секунд, калі тэмпература і ціск дастаткова знізіліся, з часціц плазмы нарадзіліся пратоны і нейтроны. Этап нуклеосинтеза, калі з'явіліся першыя ядра, працягваўся некалькі хвілін, але прайшло яшчэ каля мільёна гадоў да з'яўлення атамаў і больш мільярда - да фарміравання першых галактык.
Адным з першых (каля 1922 годзе) ідэю выбуху, які паклаў пачатак Сусвету, выклаў у сваіх працах савецкі матэматык А. Фрыдман. У 1948 г. яго вучань, Георгій (Джордж) Гамова, агучыў тэорыю Вялікага Выбуху, заснаваную на тэорыі пашыраецца Сусвету Фрыдмана. Сёння гэтую тэорыю прымае большасць навукоўцаў, так як яна найбольш поўна тлумачыць працэсы, назіраныя ў Сусвеце. Самым важным аргументам у карысць яе праўдзівасці, разам з далейшым пашырэннем Сусвету (даказаным на матэрыяле назіранняў і разлікаў), стала выяўленае ў 1965 г.рэліктавае выпраменьванне, існаванне якога прадказвала тэорыя Гамава. Яно ўяўляе сабой разнавіднасць амаль роднага мікрахвалевага выпраменьвання, раўнамерна пранізлівы прастору.
Тэорыя Вялікага Выбуху пастаянна ўдасканальваецца і дапаўняецца, аднак яшчэ не ўсе аспекты ясныя. Адной з найбольш важных праблем, якія хвалююць сучасных касмалогіі, з'яўляецца пытанне пра будучыню Сусвету. Ці будзе прастору пашырацца вечна? Існуюць дзве асноўныя гіпотэзы, якія даюць адказ на гэтае пытанне. Першая лічыць, што космас будзе пашырацца бясконца. Другая - што з часам пашырэнне замарудзіцца, а затым і зусім спыніцца пад уздзеяннем гравітацыйнага ўзаемадзеяння. Пасля гэтага наступіць фаза сціску прасторы, якая праз шмат мільярдаў гадоў прывядзе да катастрафічнага ўшчыльнення матэрыі, а затым і да поўнага яе распаду.Не выключана, што ў выніку падобных працэсаў зноў паўстане «зародак» Сусвету і адбудзецца чарговы «Вялікі Выбух».
