Раман-антыўтопія «Мы» Яўгена Замяціна вельмі доўга быў недаступны для савецкіх людзей. Яго неміласэрна крытыкавалі, паколькі праводзілася некаторая паралель паміж сюжэтам і тым, што адбываецца ў новай камуністычнай краіне пад назвай СССР. Апублікаваць сваё дзецішча ён змог толькі за мяжой. І толькі ў 80-я гады адкрылі нам доступ да забароненай літаратуры.
Дзеянне разгортваецца ў 32 стагоддзі, у Адзінай дзяржаве, створаным пасля вайны паміж «вёскай і горадам». Кіруе ўсімі працэсамі Дабрадзей. Яго ўлада распасціраецца на ўсіх жыхароў, ізаляваных ад знешняга свету Зялёнай сцяной і заходзіць у які найстрога забаронена.
Адзначым, што гэта дзяржава складаецца запар з забаронаў і абмежаванняў, закон для грамадзян – гэта Вялікая скрыжаль. Для абезасаблення у людзей нават няма імёнаў, толькі літары і лічбы. Так прасцей ператварыць індывідуальнае што ў калектыўнае нешта, з аднолькавым чынам жыцця, а ў наступстве і мысленнем. Як паказала тысячагадовая гісторыя цывілізацыі статкавых розумам лягчэй кіраваць і дамагацца пастаўленых мэтаў. І не ўсе яны на карысць большасці.
У свеце. Д-503 няма паняцця любові, фізіялагічныя патрэбы рэгламентуе і сцвярджае Дабрадзей, па ружовым талонным кніжках і пэўных днях адбываюцца заняткі сэксам.
Уся жыццё людзей-нумароў утопичного, але з іншага боку гэтак рэальнага дзяржавы, на ўвазе. Яны жывуць у шкляных, такіх ідэальных для сачэння, кватэрах. Іх індывідуальнасць трывала схаваная і забіта абязлічанай уніформай.
Цікавы момант, калі персанаж рамана, залюбовавшись вясновай прыродай, адчуўшы на вуснах пылок, дапусціў адыходжанне ад лагічнага адносіны да ўсяго. Ёй належыць быць з выразнымі лініямі, не адцягваюць і ўжо тым больш не даюць ні найменшай падставы для рамантыкі.
І рэжым харчавання ва ўсіх адзін: у адзін час, ежа нафтавая, для ўсіх. Праца строга па раскладзе абсалютна ва ўсіх, вяртанне дадому строем. Як машыны, так яны і хацелі імі быць.
Аднак былі ў гэтым адзіным манатонна і сумным арганізме і людзі з іншым, вольным, асабістым мысленнем. Хаваючыся і хаваючыся, шукаючы аднадумцаў, памочнікаў, якія аб'яднаўшыся змаглі б даць усім свабоду выбару і вярнуць уласны розум.
Галоўны герой, Д-503, привязавшись да жанчыны, выпрабаваў акрамя страсці і рамантычныя пачуцці. Ён парушыў галоўнае правіла Адзінай дзяржавы. Пакахаўшы, ён убачыў, што ўсё не так, як ім падаюць. Што свет таксама шматгранны і што толькі свабода душы, розуму і сэрца нясе сапраўднае шчасце.
Фінал несуцяшальны. Д-53 аддаў сваю любоў, бачыў пакуты каханай жанчыны, але пры гэтым нічога не адчуваў. З дапамогай аперацыі пазбавілі пачуццяў.
З-за гэтага тварэння Замяціна падвергнулі ганенню. Ён пісаў, што баіцца татальнага кантролю, цэнзуры. Так і выйшла ў часы праўлення партыі Саветаў. Але і цяпер, у нашай сучаснасці мы назіраем парасткі ўсёабдымнага кантролю: у інтэрнэце, у сацыяльных сетках, камеры паўсюдныя, запісы тэлефонных размоваў і судовыя справы па людзях, якія выказваюць сваё меркаванне. І я думаю, што гэта толькі пачатак.
