Эсэ на матэрыяле твораў В. Карамазава "Дзяльба кабанчыка", А.Дударава "Вечар"
Цёмныя лініі правадоў рэзалі па-ранішняму звонкае сіняе неба на кавалкі і кавалачкі. Мяне чакае цудоўнае лета. Еду да бабулі. На пустой станцыі пахла сустрэчамі і развітаннямі, нецярплівым чаканнем і радасцю сустрэч. Роўныя расчэрчаныя лініі чыгуначных рэек, касабокія рознакаляровыя лавачкі з месцамі аблупленай фарбай. Станцыя выклікала пачуццё прадчування і хвалявання, ад якіх прыемна сціскалася сэрца. Чакаю. Але гэта прыемнае хваляванне. Так бывае, калі прадчуваеш вельмі прыемную сустрэчу з роднымі. І вось доўгія гудкі надыходзячага цягніка. Яго абрысы робяцца ўсе выразней і выразней. З грукатам адчыніліся дзверы вагона, механічны ламаны голас абвясціў назву станцыі. На пероне адчулася нейкае ажыўленне. Я ўвайшла ў вагон і села каля акна. Цягнік крануўся. Дзіўна, але калі цябе чакае прыемнае падарожжа час у дарозе пралятае амаль непрыкметна. За мутным падрапаным шклом праносяцца сілуэты дрэў, якія ўжо прачнуліся і цягнуцца да сонца, і ўсё яшчэ сонныя паля, утульна прыціскаюцца адна да адной вясковыя хаты, бы нейкія верабейчыкі, мільгаюць трава, лугавыя кветкі і далеч, якая быццам звеніць цішынёй. І ўсё гэтае цуда быцца ў рознакаляровым калейдаскопе. Тая дзіўная песня, што нараджалася ад груку колаў электрычкі аб рэйкі, здавалася заспакаяльна цёплай. Ад прадчування такой доўгачаканай сустрэчы думкі станавіліся цяплей і мерней. Нарэшце ўсё той жа голас абвясціў такую звыклую назву станцыі, тым самым вырваўшы мяне з маленькага сусвету маіх думак. Я пакінула цягнік і рушыла па праселкавай дарозе.
Наперадзе замільгалі невялікія драўляныя і цагляныя домікі з рознакаляровымі стрэхамі. Я падышла да аднаго з іх, які прымусіў маё сэрца радасна падскочыць, яшчэ здалёк. Сілуэт яго, ахінуты ледзь размытым залацістым сонечным святлом, вылучаўся на фоне чыстага неба, палі і лясы, раскінуўся удалечыні ізумрудным раўчаінкай.
Я ціха, імкнучыся застацца незаўважанай і непачутай, прабралася да гэтага дома і зазірнула ў акно. За разьбянай рамай, мудрагелістыя перапляценні якой быццам распавядалі самыя дзіўныя казкі і па-ранішняму мутноватые вокам шкла падалася кухня. Стол, печка, выкладзеная ўзорыстай пліткай, кухонная пліта, рознакаляровыя кубкі, абрус у кветачкі, падлога з дошак, якая, здавалася, яшчэ не страціла свой лясны водар, простая, але такая ўтульная мэбля, якая быццам захоўвала адбітак жыцця маіх бабулі і дзядулі і маіх дзіцячых мар-летуценняў. За сталом - маі бабуля і дзядуля, якія мірна пілі чай за павольнымі размовамі. Усміхаюся. І так цёпла і ўтульна становіцца раптам на душы.
Але нядоўга мне заставалася быць незаўважанай. Бабуля ўбачыла мяне, яе самы родны і прыгожы твар зрабіўся адразу светлым, бы гэтае ранішняе сонейка, яна ўсміхнулась. Так ветліва і па-роднаму. А ў яе вачах, блакітных, быццам сінь гэтага чыстага яснага неба, уся тая шчырасць, цеплыня і непадробная любоў і дабрыня. Потым я трапіла ў бабуліны абдымкі. Яна пытаецца ў мяне пра школу, заўважае як я вырасла, кажа, што схуднела (увогуле, усім бабулям так здаецца чамусьці), я нешта ёй расказваю, прыціскаючыся да яе пляча, употай заўважаю яе рукі. Спрацаваныя, быццам стомленыя, але такія цёплыя і дарагія майму сэрцу. Яна не жаліцца ніколі, але я ведаю – баляць. Але ж я не толькі адпачываць прыехала, дапамагу. Ва ўсім дапамагу. А яна хай адпачне. Яна быццам здагадалася аб чым я думаю, зноў усміхнулася. Напэўна, ніхто не адчувае цябе і не разумее так як родны чалавек. Цуд нейкі, мабыць, які нельга патлумачыць, але які жыве ў сэрцы і які нябачнай празрыстай ніткай звязвае цябе і тваіх родных, звязвае ўсі пакаленні тваёй сям’і. І дзе б вы не знаходзіліся і што б не адбывалася ў тваім жыцці, гэты чароўны эфемерны клубок заўсёды прывядзе цябе да іх, заўсёды прывядзе дадому, да вытокаў твайго жыцця. І гэты клубок бясконцы і гэтая тонкая, але такая моцная нітка, ніколі не скончыцца, не парвецца. Так будзе заўсёды.
А вось Сцяпан, галоўны герой апавядання Віктара Карамазава “Дзяльба кабанчыка”, здавалася б амаль не разарваў сваю чароўную нітку, прыехаў да маці з карыснай нагодай. Прыехаў, каб атрымаць сваю частку кабанчыка, каб забраць тое, куды маці сваёй нястомнй працай паклала часцінку душы. І вось разважаешь над гэтым прыкладам і здаецца, што ўсе ўмеюць толькі браць, умеюць прымаць падарункі, гасцінцы, як нешта належнае і звыклае. Асабліва ад родных людзей. Але мала хто ўмее аддаваць у адказ. Бо аддаваць у адказ таксама не менш важна. Бо так нескладана падзякаваць роднага чалавека за падарунак або гасцінец хай бы і простай увагай, шчырым і светлым, быццам сонейка, словам або невялікім добрым і прыемным учынкам. Гэта ж зусім нескладаная і вельмі прыемная справа - падарыць цяпло ў адказ. Добра, калі разумееш гэта адразу. Дрэнна, калі не заўважаеш гэтага зусім. Але ўсё-такі ніколі не позна ўсё зразумець і змяніць. Як зразумеў гэта Сцяпан. Яму зрабілася сорамна за сваю карыслівасць ў адносінах да самога роднага чалавека, маці. Сцяпану было брыдка толькі ад адной думкі, што дадому яго прывяло толькі жаданне атрымаць свой кавалак кабанчыка (сустрэча з маці адразу для яго была ўсяго толькі неістотным дадаткам да гэтага), а не цяпло і любоў да маці і да роднай хаты. Ён зразумеў, што маці патрэбны яго любоў, павага і дапамогу, ён зразумеў, як гэта важна ўмець аддаваць у адказ.
Сцяпан зразумеў, знайшоў у сабе сілы змяніцца. А дзеці герояў п’есы Аляксея Дударава “Вечар” так і засталіся замкнёнымі ў сваёй абыякавасці, ў сваіх справах і праблемах, дзе, здавалася, зусім не было месца ні ўвагі да бацькоў, ні хаця б маленькаму клопату аб іх. Гастрыт і Мульцік шукалі гэтаму апраўданне. Але хіба ёсць апраўданне абыякавасці? Няма. Тым больш абыякавасці да бацькоў. І на прыкладзе герояў гэтага твора відаць да чаго прыводзіць такое стаўленне з боку дзяцей. Гастрыт стаў вельмі чэрствым, бурклівым, панурым, Мультык, хоць і не разгубіў сваёй дабрыні і аптымізму, адчуваў сябе вельмі адзінокім. Напэўна, няма нічога горшага за абыякавасць да родных людзей. Гэта абыякавасць і абарвала ўсе ніткі, якія злучаюць дзяцей і бацькоў, знішчыла гэты нябачны клубок.
У Рыгора Барадуліна ёсць цудоўны верш “Трэба дома бываць часцей”. Гэтыя радкі заўсёды будуць у маім сэрцы:
“Трэба дома бываць часцей,
Трэба дома бываць не госцем,
Каб душою не ачарсцвець,
Каб не страціць святое штосьці”.
Як усё ж такі мала і шмат адначасова трэба для шчасця - цяпло і любоў родных людзей, якое дораць яны табе, і тая нязмерная любоў і клопат, якую ты дорыш ў адказ.
|
