Як ідэя ўплывае на розум чалавека ў творах Ф. М. Дастаеўскага
Вялікі пісьменнік і мысляр мінулага стагоддзя Ф. М. Дастаеўскі ў сваіх творах выкарыстоўваў вялікая колькасць розных ідэй і тэорый, з некаторымі з якіх нават сам быў не заўсёды згодны. Гэтыя ліючыя і часам выключаюць адзін аднаго ідэі заўсёды моцна ўплывалі на свядомасць чытача.
Дастаеўскі не апісваў, як многія пісьменнікі, кідання душы ў працэсе яе станаўлення – ён аддаваў перавагу мець справу з ужо сфармаванымі асобамі, і сілай выражаемых імі ідэй. Яго героі не абапіраюцца на мінулы вопыт, так як іх жыццёвыя прынцыпы ўжо зацвердзіліся і застаюцца амаль нязменнымі на працягу ўсёй кнігі.
Пісьменнік здолеў стварыць вельмі глыбокія псіхалагічныя вобразы з дапамогай унутраных маналогаў герояў і іх падсвядомых перажыванняў. Гэта рэдкая з'ява не толькі ў рускай, але і замежнай літаратуры. Сам аўтар аддае перавагу не паказваць сваё асабістае стаўленне да таго, што адбываецца, яго маналогі вы рэдка сустрэнеце, нягледзячы на вялікае разнастайнасць ідэй у творах. Дастаеўскі зрабіў сваёй мэтай менавіта даследаванне ўплыву ідэі на чалавечы розум.
У самым вядомым творы пісьменніка «Злачынства і пакаранне», галоўны герой Раскольнікаў апынуўся больш за ўсё схільны да такой ідэі. Бедны студэнт, бачачы галечу і недасканаласць свету, вырашыў ўзяць правасуддзе ў свае рукі і забіць старую жанчыну. Толькі таму, што яна збірала грошы, замест таго каб выкарыстоўваць іх на карысць жывуць у нястачы. Ён палічыў, што абмяняць адну жыццё на магчымасць выратаваць некалькі – гэта лепшае рашэнне для ўсіх.
Але ці так гэта на самай справе? Ці Не прывядзе такі шлях да яшчэ большаму злу і гвалту? Як можа нават самая высокая мэта апраўдаць нізінныя сродкі? Раскольнікаў доўга вырашалася на такі ўчынак, і яго падагравала ідэя выпрабаваць сябе на вытрымку, ён лічыў што такім чынам ўмацуе сілу духу і ўсеагульную справядлівасць. Ён хацеў вырасці ў сваіх вачах і стаць абраным, а замест гэтага спарадзіў ланцуг гвалту і страту маральнасці, чалавечнасці.
Зусім іншая жыццёвая пазіцыя была ў Соні Мармеладовой, беднай і зняважанай прастытуткі. Як бы цяжка ёй не даводзілася ў жыцці, – Соня заўсёды праяўляла спачуванне да людзей, нават нявартым гэтага, і верыла ў хрысціянскія духоўныя каштоўнасці.
На гэтых яркіх прыкладах Дастаеўскі змог паказаць незвычайную сілу ідэі, яе здольнасць низвергнуть нават не дурнога чалавека ў хаос гвалту і граху – ці падняць яго са дна беспрасветнасці.
