Прыгоннае права ў камедыі Д. И. Фонвизина «Недалетак»
У 18 стагоддзі наша краіна перажывала прыгоннае права. Залежнасць аднаго чалавека ад іншага супярэчыла ўсялякім маральным каштоўнасцям. Сялянства знаходзілася ў рабскай становішчы і пакутавала ад самавольства памешчыкаў. Сялян маглі пакараць, прадаць, падарыць, прайграць у карты. Такое становішча спраў выклікала крайняе незадаволенасць у многіх пісьменнікаў таго часу.
Дзяніс Іванавіч Фанвізін выказаў глыбокае пачуццё смеласці і шырыню сваіх поглядаў пры напісанні твора "Недалетак". На той момант палітыка дзяржавы грунтавалася на прыгон. Паўнавартаснымі грамадзянамі лічыліся людзі ва ўладзе, обладавшими зямлёй і сялянамі. Толькі яны маглі мець якія-небудзь правы. А ва ўсіх астатніх не было магчымасці нават зрабіць крок без дазволу, таму што іх лічылі за ўласнасць.
Пісьменнік хупава выкрыў заганы памешчыкаў таго часу, паказаў, як грошы і ўлада руйнуюць іх маральныя асновы. Здолеў перадаць нікчэмнасць ладу, пры якім лёсы жывых людзей цалкам залежаць ад жаданняў крепостника. Фанвізін спецыяльна падбіраў прозвішчы, такія як Прасцякоў і Скотинин. На працягу камедыі ён параўноўвае іх са свіннямі, а асобы называе лычамі. Скотинин пастаянна кажа пра сваіх свінняў.
Аўтар паказвае нам невуцтва і агіднае паводзіны кіруючага саслоўя. Прасцякоў, напрыклад, мае звычку часта лаяцца непрыстойнымі для культурнага чалавека словамі: "сабачая ты дачка", "твая кепская харя". Як яблык ад яблыні недалёка падае, так і Мітрафан дазваляе ставіцца да навакольных па-хамску: "гарнізонная пацук", "старая хрычовка".
Памешчыкі ні кропелькі не саромеюцца сваёй некультурности і хамства. Іх нахабства праяўляецца нават у нежаданні кампенсаваць страты за свой кошт, яны хочуць садраць усё з сялян. Прасцякоў разумее, што сялян абабралі да ніткі, але ў гэтым ён знаходзіць бяду толькі для сябе.
У гэтым творы адлюстравана ідэя аб мудрым і правосудном манарха, які змог бы падарыць сялянству свабоду, магчымасць жыць на роўных правах і не залежаць ад дурнога памешчыка. Дзяніс Іванавіч спрабаваў абудзіць маральную адказнасць ўрада таго часу, якое адказвала за гэты бязмежжа.
