У каталіцкай і праваслаўнай Царквы святым называюць міфічную або гістарычную асобу, якая пасля смерці была кананізавана, г. зн. афіцыйна прызнана святой. Жыццё святых была адзначана служэннем Богу; яны вынікалі яго запаведзяў і развівалі свае лепшыя якасці. Царква лічыла такіх людзей блаславёнымі і годнымі шанавання.
Першымі хрысціянскімі святымі сталі апосталы (вучні і паслядоўнікі Ісуса Хрыста) і іх вучні. Ва II-III ст. Царква прызнала святымі пакутнікаў (хрысціян, якія аддалі сваё жыццё за веру), а таксама прыхільнікаў Хрыста, якія пры жыцці былі ідэалам цноты і тварылі добрыя справы. Каля IV-V стст. да святых прылічылі некаторых пустэльнікаў, манахаў і біскупаў; у сярэднія стагоддзя сярод іх з'явіліся манархі і першыя жанчыны. Першым святым пакутнікам стаў дыякан Стэфан - у «Дзеях апосталаў» распавядаецца, што за абвяшчэнне хрысціянскай веры яго забілі камянямі да смерці.Адной з найбольш шанаваных святых жанчын была Алена, маці імператара Канстанціна. Паводле легенды, яна знайшла Крыж Хрыста на Галгофе. Святымі сталі I біскупы Марцін з Тура (IV ст.) й Аўгустын Блажэнны (IV-V стст.). Святы Антоній быў вядомы як пустэльнік і заснавальнік аднаго з першых манастыроў.
У першыя стагоддзі існавання хрысціянства святых выбіралі самі вернікі, выказваючы тым самым прызнанне іх заслуг пры жыцці. З X стагоддзя факт кананізацыі (ўключэння таго або іншага асобы ў пералік святых) патрабаваў зацвярджэння указам Папы Рымскага, а абавязковай умовай было наяўнасць пацверджаных сведчанняў пра цуды, якія адбываюцца пасля малітоўнага звароту да памерлага. Агульнацаркоўны парадак кананізацыі быў уведзены Папам Аляксандрам III у 2-й палове XII ст. У каталіцызме кананізацыя ўяўляе сабой строга рэгламентаваны працэс.Ён дзеліцца на два этапы, на кожным з якіх неабходныя сведчанні пра цуды, якія адбыліся пасля малітоўнага звароту да кандыдата ў святыя. У праваслаўі няма такога строга парадку кананізацыі, рашэнне аб яе правядзенні прымае Сінод (вышэйшы орган кіравання праваслаўнай царквой).
Ужо ва II-III ст. хрысціяне збіраліся для малітваў у катакомбах, у магілаў пакутнікаў. У III-IV стст. мошчы (астанкі) святой былі ўрачыста перанесены ў царкве і выстаўлены ў т. зв. реликвариях. У IV ст. імператар Феадосій I Вялікі забараніў злоўжыванні, звязаныя з культам рэліквій, у тым ліку і гандаль імі. Аднак на ўсім працягу сярэдніх стагоддзяў гэты культ развіваўся — шанаваннем атачалі косткі, вопратку, кроў, валасы, пазногці, іконы, а таксама ўсе прадметы, звязаныя з жыццём святога або проста некалі датычылі яго цела.Была распаўсюджаная гандаль выпадковымі рэчамі, якія выдавалі за рэліквіі.
