Што можна сказаць аб галоўным героі «Мёртвых душ» Чичикове? Аўтар выводзіць яго характар як безумоўна адмоўны і ніяк не прываблівае да пераймання. Вобраз Чычыкава як прадстаўніка касты дробных дзяржаўных чыноўнікаў быў створаны з мэтай паказаць усю глыбіню маральнага раскладання сістэмы ўлады. Сапраўды, метады, якімі дзейнічае галоўны герой, і асабліва яго перакананні, адлюстроўваюць ўсе найбольш характэрныя адмоўныя рысы прадстаўнікоў дзяржаўнай улады свайго часу.
Аднак, калі разгледзець жыццё Чычыкава, пачынаючы з самага яго дзяцінства, становіцца ясна, што шмат у чым герой сфармаваўся менавіта пад уплывам навакольнага яго асяроддзя. З чаго пачынаецца жыццёвы шлях Чычыкава? Які вырас у глухмень, ён прывозіцца бацькам атрымліваць адукацыю і слухае настаўленьне аб каштоўнасці грошай як галоўнага закладу дабрабыту і незалежнасці. Варта памятаць, што бацька для хлопчыка з'яўляецца сур'ёзным аўтарытэтам, і ў хлопчыка няма ніякіх прычын сумнявацца ў праўдзівасці яго слоў. Што ж адбываецца далей?Хлопчык трапляе ў класы, дзе ён павінен спазнаць свет і атрымаць адукацыю. Аднак першае, з чым ён сутыкаецца – гэта прыдзіркі настаўніка, які павінен быў адкрыць дзецям радасць пазнання навакольнага свету, прышчапіць імкненне да пазнання і вышэйшым мэтам. Але жвавасць розуму і кемлівасць тут не ў гонару – каб дасягнуць сваіх мэтаў, нехаця прыходзіцца мяняць сваё паводзіны, каб дагадзіць таму, ад каго залежыць атрыманне атэстата. Выйшаўшы з класаў, Чычыкаў спаўна даведаецца, як цяжка прабіцца па кар'ернай лесвіцы маладому чалавеку без грошай і сувязяў.Абыякавасць да чужых лёсаў, крывадушнасць і чынашанаванне, хабарніцтва і кумаўство – вось з чым сутыкаецца герой, і гэта лагічна з'яўляецца працягам таго, што пачатак змяняць характар яго ў дзяцінстве. Маральнае падзенне адбываецца настолькі лагічна і непрыкметна, што ў Чычыкава не ўзнікае нават ценю думкі аб тым, што можна жыць па іншаму. На ўсім яго жыццёвым шляху не сустракаецца ні аднаго чалавека, які б паказаў герою магчымасць іншага жыцця.
Безумоўна, Чычыкаў заслугоўвае ўсяго таго асуджэння, якім заслужана надзяляюць яго чытачы. Але варта памятаць аб тым, што чалавека фармуе навакольнае асяроддзе, і ён займае сваё месца ў ёй, кіруючыся жыццёвымі назіраннямі і атрыманымі маральнымі ўстаноўкамі. І ўсё ж Гогаль пакідае свайму герою шанц змяніць сваё жыццё. Нездарма далейшы лёс Чычыкава засталася невядомая чытачу.
