Сачыненне/рэферат на тэму "Жанчыны - Героі Вялікай Айчыннай вайны: Литвяк Ліда і Буданава Каця".
Можна доўга і падрабязна распавядаць аб гераічным баявым шляху гэтых двух дзіўных жанчын - Лідзіі Литвяк і Кацярыне Будановой. А можна абмежавацца адной кароткай фразай: гэта былі самыя дзейсныя жанчыны-знішчальнікі Другой сусветнай вайны:
- Литвяк на фронце з жніўня 1942-га і да моманту сваёй гібелі паспела здзейсніць 168 баявых вылетаў і збіў 12 самалётаў + аэрастат;
- Буданава на фронце з верасня 1942 года (266 баявых) і збіў 11 самалётаў праціўніка.
Прычым - гэта дадзеныя толькі пра асабіста збітых дзяўчатамі самалётах праціўніка, так як самалёты, якія былі збітыя ў групе, адзначаліся ў асобнай "ведамасці".
У гады Вялікай Айчыннай званне Герой Савецкага Саюза "гарантавана" атрымліваў кожны лётчык, у якога было 10 пацверджаных іншымі або зафіксаваных фатаграфіяй асабіста збітых самалётаў праціўніка. Так што адной фразы аб колькасці збітых Литвяк і Будановой самалётаў больш чым дастаткова, каб раз і назаўжды заткнуць глоткі тым, хто захоча ўсумніцца ў справядлівасці прысваення ім пасмяротна:
- 05.05.1990 звання Герой Савецкага Саюза Литвяк Л. В. (18.08.1921 - 01.08.1943);
- 01.10.1993 звання Герой Расіі Будановой Е. В. (07.12.1916 - 19.07.1943).
Але чаму гэтым дзяўчатам далі Героя толькі ў 1990-я? Дзяўчыны загінулі ў баях пры вызваленні Данбаса - Буданава не вярнулася на родны аэрадром 19.07.1943 года, а Литвяк - 01.08.1943 года. Камандаванне 586-га знішчальнага авіяпалка падрыхтавала прадстаўленне Литвяк і Будановой да звання Герояў Савецкага Саюза яшчэ ў канцы лета 1943-га года. Але тады, у 1943-м на Данбасе была страшная мітусня і блытаніна - савецкія войскі тое наступалі, то адступалі.Камандаванне авіяпалка не магло пацвердзіць факт гібелі Литвяк і Будановой, бо не заўсёды "збілі" азначала "загінуў" - дзяўчаты маглі яшчэ вярнуцца, але яны маглі і ў палон да немцаў трапіць... Вось чаму ўяўленне вярнулася ў авіяполк, а дзяўчаты яшчэ доўгія гады афіцыйна лічыліся, як "без вестак зніклыя".
І ўсё ж, няхай праз доўгія гады пасля Перамогі, у першую чаргу дзякуючы актыўнай працы актывістаў арганізацыі "Пошук", удалося дакладна ўсталяваць:
- 19.07.1943 Литвяк і Буданава (у ліку іншых знішчальнікаў 296-га знішчальнага авіяпалка) прыкрывалі групу штурмавікоў Іл-2, якія павінны былі бамбіць пазіцыі немцаў на рубяжы ракі Міус. Нечакана з'явіліся нямецкія знішчальнікі Ме-109. Литвяк і Буданава завязалі з імі бой - астатнія Які працягвалі суправаджаць Ілы.У ходзе няроўнай сутычкі дзяўчыны збілі па адным Ме-109, але ў іх таксама трапілі - самалёт Литвяк загарэўся, і ёй давялося скакаць з парашутам (у той жа дзень яна вярнулася ў свой полк), а смяротна параненая Каця Буданава здолела-такі пасадзіць пашкоджаную машыну на калгаснае поле паблізу вёскі Новокрасновка (Данецкая вобласць). Жыхары вёскі выцягнулі з самалёта ўжо згубіла прытомнасць лётчыцу і аднеслі ў сяло, каб аказаць пасільную дапамогу, але праз пару гадзін дзяўчына памерла, так і не прыйшоўшы ў прытомнасць. Новокрасновцы пахавалі "невядомую лётчыцу" на ўскраіне вёскі.Аб тым, што гэта была Кацярына Буданава, пэўна атрымалася ўсталяваць толькі ў 1980-я гады. У выніку шматлікіх праверак і перепроверок было ўстаноўлена, што прыкладна ў гэтым раёне ў ліпені 1943 года "без вестак знікла" толькі адна дзяўчына-пілот - Буданава Кацярына;
- Лідзія Литвяк 18.07.1943 здолела дабрацца да свайго палка. Нягледзячы на лёгкае раненне і настойлівыя рэкамендацыі камандзіра палка легчы ў шпіталь, дзяўчына засталася ў страі - яшчэ не прайшло і 3-х месяцаў з моманту гібелі ў баі яе мужа (таксама лётчыка-знішчальніка - Героя Савецкага Саюза Саламаціна) і дзяўчыну прыгнятала адзінота і адсутнасць палётаў... 01.08.1943 Лідзія павялічыла свой "паслужны" спіс адразу 2-ма збітымі самалётамі праціўніка - у небе ішлі зацятыя баі, і Ліда ў гэты дзень здзейсніла некалькі баявых вылетаў. Ракавым стаў 4-й вылет - ён стаў для яе апошнім...Толькі праз 26 гадоў (29 ліпеня 1969 года) у лесе недалёка ад хутара Кожевля (Данецкая вобласць) адзін з мясцовых хлапчукоў выпадкова наткнуўся ў лесе на рэшткі савецкага знішчальніка часоў Вялікай Айчыннай. Якія прыбылі па яго паведамлення пошукавікі выявілі ў самалёце астанкі лётчыцы, якія былі ўрачыста пахаваныя ў брацкай магіле ў пасёлку Дзмітраўка. Два гады праз атрымалася адназначна ідэнтыфікаваць гэтыя парэшткі, як парэшткі Лідзіі Литвяк.
| 
